Vreme nauke 12:
Dvanaest

Zašto skala časovnika ima baš dvanaest sati? Ova tradicija je zapravo starija od 6500 godina. Gotovo nedavno, pre samo nekoliko vekova, sati su tokom godine nejednako trajali, u zavisnosti od promenljive dužine obdanice usled smene godišnjih doba. Uprkos tome, sudeći po nalazima iz faraonskih grobnica, još drevni stanovnici Egipta i Mesopotamije koristili su sunčane satove sa podelom na dvanaest sati. Najizvesnije je da je na dvanestočasovnu podelu dana najpre uticala okolnost da Mesec tokom godine proživi dvanaest ciklusa mena, odnosno da toliko puta obiđe Zemlju, dok ona jednom obrne krug oko Sunca. Tako je dan bio podeljen na dvanaest sati, kao što je godišnji kalendar podeljen na dvanaest meseci. Brojanje do dvanaest ušlo je u upotrebu tokom dominacije sumerskog seksadekadnog sistema, ali se održalo i u svetu sa osnovom deset. Antički Grci su imali dvanaest bogova u olimpijskom Panteonu, a Rimljani dvanaest tabli, Duodecim Tabulae, koje su činile osnovu rimskog prava. Bilo je više saveza dvanaest gradova tokom antičke istorije, kao i više legendarnih dvanaest sinova, kao što je biblijski Jakov imao dvanaest potomaka, od kojih je poteklo 12 izraelskih plemena. U hrišćanskim legendama, Isus ima dvanaest apostola, dok famoznog britanskog kralja Artura okružuje dvanaest vitezova. Englesko tuce, mera skupa sa dvanaest elemenata, potekla je od latinskog naziva za broj dvanaest (duodecim), a svetom se, pod svakojakim nazivima, raširila zajedno sa anglosaksonskim uticajem tokom poslednjih vekova. U međuvremenu, tuce je kao mera odavno napušteno u metričkog sistemu, ali su dvanaestočlani skupovi ostali svuda prisutni, i ne samo iza kazaljki časovnika. Tako Zodijak ima dvanaest znakova, kokošija jaja se prodaju u pakovanjima od dvanaest komada, svaka kompjuterska tastatura ima dvanaest funkcija, Boforova skala snage vetra ima dvanaest stepeni, a zastava Evropske unije dvanaest žutih zvezda. I ceo svet je, po Standardnom modelu fizike elementarnih čestica, sačinjen od 12 elementarnih čestica, šest leptona i šest kvarkova. U ljudskom telu postoji dvanaest pari hromozoma. Dvanaest ljudi hodalo je po površini Meseca.

S. B.